Wat is Wetenschap?

Onlangs schreef iemand mij over, zoals hij het formuleerde, de “vreemde neiging om wetenschappers verdacht te maken”. Aanleiding was een discussie die ik op internet was gestart op basis van mijn bijval voor de boodschap in de oratie van Anne-Mei The. De persoon die me schreef vond de kritiek van Anne-Mei The op haar collega’s, die zich met neurologisch, biomedisch en dergelijk onderzoek bezighouden, misplaatst. Anne-Mei en haar collega’s zijn hier dus allemaal ‘de wetenschappers’. Of toch niet?

De eerste zinnen van aflevering 5 (seizoen 3) van de TV-serie Perception luiden: “Het onthouden van feiten en die dan in 2000 zorgvuldig bewerkte woorden herkauwd uitspugen is geen wetenschap mensen. Dat is intellectuele bulimia. Echte wetenschap gebeurt als we onderzoeken wat we niet weten. Galileo, Curie, Einstein, ze hadden allemaal de verbeelding, en het lef, om te kijken naar een geheel van feiten en te zeggen: ‘OK, maar hoe zit dit? En wat is dat? ‘. Zij stelden vragen.” (zie ook HIER)

Wetenschap, het woord, heeft meerdere betekenissen. Inhoudelijk verwijst het naar zorgvuldig, systematisch, geordend en objectieve menselijke kennis. Als proces verwijst het naar de verwerving van kennis en in de derde betekenis verwijst het naar de groep mensen die wetenschap bedrijven.

Wetenschap in de eerste betekenis is als definitie een oxymoron. De (filosofische) witte raaf verklaart dat die wetenschap niet bestaat; niet kan bestaan. Daar komt bij dat de voorwaarde van objectiviteit verklaart dat dergelijke wetenschap menselijkerwijs onmogelijk is. Het is desondanks mijn beleving dat een grote groep ‘wetenschappers’ iets pas wetenschap noemen als zij menen (geloven) dat iets 100% en aantoonbaar zeker is… De paradox is dat er in de praktijk volgens mij geen onwetenschappelijker houding bestaat dan het voor 100% aantoonbaar zeker aannemen van kennis.

De tweede paradox is dat wetenschap over ‘zorgvuldig, systematisch, geordend en objectieven menselijke kennis’ gaat. En daarbij wordt (dus) geen onderscheid gemaakt tussen de grofweg twee totaal verschillende soorten van kennis: perceptuele (tacid, stilzwijgende) kennis en conceptuele (expliciete) kennis. Perceptuele kennis ziet alles zeer helder, maar kan dat niet uitdrukken; ‘spreekt niet’ zoals Han de Wit het uitdrukt, en is daarom ook niet via rationele processen overdraagbaar. Het is geen onderdeel van ‘de wetenschap’. Conceptuele kennis is verbonden met ratio, inclusief taal: ‘ze spreekt maar ziet niet helder’. Anders gezegd: sommige zaken kun je reproduceren, vastleggen, uitleggen, en kun je begrijpen doordat je het uitgelegd hebt gekregen. Andere zaken kun je alleen maar ervaren, beleven. Uitleg helpt niet.

Kortom, kennis hebben of, beter gezegd, vinden dat je bepaalde kennis hebt en alleen daar voor jezelf autoriteit aan verbinden, is op zich onwetenschappelijk gedrag dat door een toenemende groep van wetenschappers wordt vertoont. Voorbeeldje: ‘de wetenschap’ heeft vele eeuwen lang het brein als koelradiator voor het hart ‘geweten’. Vandaag leert ‘wetenschapper’ Swaab c.s. dat we feitelijk ons brein ‘zijn’. Een groter verschil tussen deze uitersten van ‘wetenschappelijke kennis’ is ondenkbaar, en toch zijn er dus mensen die denken, vinden, menen dat de wetenschap van vandaag dient te staan waarvoor het staat, geen kritiek verdient en dat de wetenschappers die deze kennis (waan) van de dag beschermen meer respect verdienen. Maar hoe zijn we ook al weer van de kennis-van-vroeger naar de kennis-van-nu gekomen? Ik denk dus: door échte wetenschappers!

In mijn ogen zijn mensen als Anne-Mei The, Robert Lanza en gelukkig vele anderen, als bestudeerders, onderzoekers, vragenstellers, niets zondermeer aannemers, de enige échte wetenschappers. Niet het zetten van uitroeptekens maar het (durven) plaatsen van vraagtekens helpt de wetenschap vooruit en zorgt ervoor dat de mens zich ont-wikkeld. Échte wetenschap dus. En voor alle wetenschappers die zich vooral met het in-wikkelen willen bezig houden en (zeer antiwetenschappelijk) geen kritiek op ‘wetenschappers’ en/of ‘wetenschap’ kunnen accepteren: laatste wetenschappelijke nieuws is dat er minstens zoveel paradigma’s bestaan als er mensen zijn.

_______________________
Zie verder/ook: Wij zijn ons Hart