Totum Hominem

De Wondere Wereld van de Hele Mens.

 

Inleiding

Op veler verzoek, vooral vanuit de gezondheidszorg, stel ik mijn landkaart van ‘De Wondere Wereld van de Hele Mens’ hierbij beschikbaar. Dit artikel bevat een korte samenvatting van mijn wetenschappelijke theorie over Totum Hominem^© en het Coherente Leefmilieu[1].

Ik leg kort uit waar mijn holistische visie op de (hele) mens uit bestaat en hoe de landkaart kan helpen beter om te gaan met andere mensen, in het bijzonder met mensen met dementie. De Totum Hominem theorie^© van de Hele Mens en Coherentiezorg™ zijn basis onder mijn werk[2] en mijn naslagwerk over dementie[3]. Dit artikel mag in ongewijzigde vorm vrij verspreid worden.

Mijn Visie op de hele mens

Tegenover de beweging in de gangbare wetenschap om alles steeds rechtlijniger en ‘simpeler’ te maken (reductionisme) kies ik voor het holistisch beschouwen van de hele mens. Dat past bij elke wetenschap waar de mens onderdeel en/of context van is.

De Wondere Wereld van de Hele Mens bestaat uit drie verschillende gebieden. Elk is op zichzelf essentieel aan de Hele Mens en tegelijkertijd is de interactie tussen deze drie gebieden onderdeel van elk mens. De mens is een ‘complex systeem’ en daarom is elke hele mens (Totum Hominem^©) altijd ook meer dan de optelling van deze drie gebieden. Daar gaan mijn visie en theoretisch model verder dan anderen en dat resulteert in een extra gebied (in het midden) waarin ‘meer dan de optelling van de drie gebieden’ samen komen. Dit noem ik de Totum Hominem^© en bepaalt elk uniek Individueel Persoon.

Het eerste gebied.

Het eerste gebied is het lichaam, het gebied van de biologie van de mens, van het fysieke. In het beperkte populaire neurowetenschappelijk mensbeeld is het onderdeel hoofd/hersenen binnen dit gebied zelfs de fysieke locatie van de veronderstelde essentie van de mens. Velen beperken de mens zelfs tot dit onderdeel en verklaren al het andere als product daarvan. Maar vanuit de splitsing tussen lichaam en ziel wordt dit hele fysiologische gebied als soma geduid om daarmee nadrukkelijk het onderscheid met de psyche van de mens aan te duiden. Zoals oorspronkelijk ook bedoeld in de wetenschap zoals bijvoorbeeld in de antropologie[4].

Het tweede gebied.

In het tweede gebied staat de ziel. Nadrukkelijk ook apart van het eerste gebied, het lichaam. Het onderscheid maken tussen soma en psyche heet dualisme en dat is al ruim 25 jaar kern van Mind-Body Medicine. Ook staat dat tweede gebied voor het hart, waarover ik wat meer moet uitleggen. In Azië wordt met oa. het Chinese woord Zhèngniàn zowel gedoeld op (onze betekenis van) hart als op ‘geest’ en op het Engelse ‘mind’. Ik gebruik hier het symbool met Chinese tekst voor: 正念 staat voor Mindfulness, Bewuste Aandacht, Opmerkzaamheid, Hartelijkheid en voor ‘Beter Denken’. 念 bestaat uit 2 woordtekens, 今 en 心. Daarbij staat今 voor ‘Nu’, ‘Eeuwig’ en ‘Dit’ en  心 staat voor ‘Hart’ en voor ‘Mind’; ‘Geest’. En 念 op zichzelf staat voor ‘studie’ en ‘onderzoek’.

Het tweede gebied, dus dat van de ziel, is ook waar de twee basisgevoelens van elk mens zich bevinden. Deze zijn Angst en Liefde[5]. Gekoppeld daaraan bevindt ook het bewustzijn van elk mens zich in dit tweede gebied. N.B. Bewustzijn is dus geen product van het brein zoals de conventionele neurowetenschap oppert.

Het derde gebied.

Hier gaat het om de wereld van iemand, de levensomstandigheden, in verleden, heden en toekomst. Inclusief hoe alles en iedereen zich gedraagt. Het is dus ook het sociaal domein, in het verlengde van het model van prof. George L. Engel[1], en geeft ook beleving en interactieve omgang aan met mensen en omstandigheden. Alle levensomstandigheden dus. Dat woord is beter dan het woord omgeving, dat in de zorg ook wel wordt gebruikt maar vaak veel te beperkt voor de huidige eigenschappen van de fysieke omgeving. Levensomstandigheden staat voor het geheel van alles samen, zoals in de uitdrukking ‘het milieu waar ik uit kom’ en ‘mijn huidige wereld’. Om de wereld van een ander te kunnen begrijpen heb je, zoals ik het definieer, echt empathie[7] nodig.

De Mens.

Elk Totum Hominem, elk heel mens bestaat dus uit de drie-eenheid van Lichaam, Ziel en Wereld. Elk mens is zowel een Biologisch als een Mentaal als een Sociaal wezen, elk heel mens wordt gevormd uit Soma, Psyche en Milieu. Geen mens is te reduceren tot slechts één of twee gebieden van de Wondere Wereld van de Hele Mens. In mijn model ziet u de theorie van Totum Hominem^© weergegeven in het Triquetra-symbool[8]. De hele mens; elk individueel persoon, past juist prima in dit symbool omdat het zowel de aparte gebieden laat zien die samen elk individueel persoon vormen als de interactie en inter-afhankelijkheid van die gebieden. Elke verandering in het ene gebied zal veranderingen in andere gebieden kunnen veroorzaken. In het centrum, midden tussen de drie genoemde gebieden in, staat De Hele mens, de werkelijke, totale en complete mens die ik Totum Hominem^© noem. Elk mens bestaat dus uit de drie genoemde gebieden plus hetgeen door de interactie van die drie gebieden ontstaat plus de heilzame werking van de juiste persoonlijke verhouding (balans) tussen die gebieden: het Coherente Leefmilieu. Elk Individueel Persoon ontleent uiteraard kenmerken aan de drie samenstellende gebieden, maar dus ook aan de samenhang of ordening van die delen en hun interactie. Die samenhang is zeer persoonlijk en is ook afhankelijk van de individuele levensloop van de mens: De Wondere Wereld van de Hele Mens.

Coherentie

Het woord homeostase kent u waarschijnlijk. Het geeft de natuurlijke neiging van een (gesloten) systeem aan om een intern evenwicht te bereiken en die balans te handhaven. We gebruiken dat woord in de biologie en in medische wetenschap met betrekking tot het fysieke, biologische lichaam. Totum Hominem (de Hele Mens) is echter geen ‘gesloten systeem’ en het lichaam is slechts één van de drie gebieden waartussen en waaruit een onderlinge interactie en balans bestaat bij de hele mens. Of juist een onbalans. De zorg voor die holistische samenhang in de gebieden van de Hele Mens, en met name de gerichte aanpassing en invulling van de levensomstandigheden, heet Coherentiezorg™.

Tenslotte
Overal waar ‘de mens’ context is, of onderdeel daarvan, is het goed te weten dat elke interventie in elk gebied gevolgen heeft voor elk ander gebied èn voor de hele mens. In onze Westerse wereld is ‘normaal’ de nieuwe beperking en wordt elke afwijking daarvan voorzien van een stempel die ‘de afwijking dekt’. Ook mensen met dementie zijn en blijven unieke, dynamische wezens en gaan zeker niet ‘steeds meer op elkaar lijken’, behalve dan in de wereld van de oppervlakkige beschouwer.

Gebruik en deel mijn model plus deze korte uitleg waar en met wie u maar wilt. Of verwijs naar het bericht met deze inhoud en/of naar de download van dit bestand hieronder.

Paul L. Jansen PhD

____________________________________________

Download dit bestand in PDF: Totum Hominem.

[1] Coherentiezorg™ – https://dementiewijs.netlify.app/coherentiezorg/

[2] https://dementiewijs.netlify.app/praktische-info/ en https://annekevanderplaatsfoundation.org/diensten/

[3] https://dementiewijs.netlify.app/boek-dementiewijs/

[4] De wetenschap die zich met de mens bezighoudt, is met goede reden verdeeld in anatomie, die het lichaam en de delen daarvan beschouwd, en psychologie, die over de ziel spreekt. (oorspronkelijke definitie uit 1647)

[5] Er bestaan twee emoties: liefde en angst. Alle positieve emoties komen voort uit liefde, alle negatieve emoties uit angst. Liefde brengt geluk, tevredenheid, vrede en vreugde. Uit angst komt woede, haat, spanning en schuldgevoel. ~Paul Jansen – Vrij naar Elisabeth Kübler-Ross en 1 JOH 4:18

[6] In 1977 lanceerde psychiater prof. George L. Engel het medische ‘biopsychosocial’ model.

[7] Empathie is de kunst van het in je verbeelding verplaatsen naar de situatie van een ander mens, daardoor hun gevoelens, beleving en standpunten te begrijpen en je in je handelen daardoor te laten leiden.

[8] https://nl.wikipedia.org/wiki/Triquetra