Confabuleren

Het woord ‘confabuleren’ betekent volgens het woordenboek: #1 onbewust liegen, #2 het vertellen van verzinsels, meestal om leemten in het geheugen op te vullen, #3 als samenweefsel van valse mededelingen opdissen, #4 Het vertellen van een verzonnen maar aannemelijk klinkend verhaal als antwoord op vragen. Ofwel: confabuleren is fantaseren, verzinnen.

In mijn alwetende naïviteit heb ik zelf altijd gedacht dat confabuleren altijd en alleen maar een gevolg is van een ziekte of van iets heel ongezonds, zoals een bijwerking van sommige medicijnen of onderdeel van het syndroom van Korsakov, ook wel de ziekte van Korsakov genoemd, veroorzaakt door vitamine B1-tekort, meestal het gevolg van het te weinig gevarieerd eten bij chronisch alcoholmisbruik.  

Maar sommige mensen ‘confabuleren’ al hun hele volwassen leven zonder enige externe oorzaak of gezondheidsproblemen. Ze zijn, denk ik, blijven steken in die korte periode waarin elk kind ontdekt dat je de ‘de waarheid’ soms creatief kunt veranderen en dat dit voor jou misschien voordeel op kan leveren. ‘Pietje zei dat ik die appel moest stelen” en dan krijgt Pietje de wind van voren, en niet jij. Verreweg de meeste mensen komen die fase door met de geleerde wijsheid dat ‘de waarheid’ zeker de leugen achterhaald. Altijd. En dan betaal je zelf de rekening.

Blijkbaar zijn er mensen die voor zichzelf een andere les leerden. Vooral in de betekenis van ‘het vertellen van een verzonnen maar aannemelijk klinkend verhaal als antwoord op vragen’ kan confabuleren juist zorgen dat iemand jou nog aardig(er) vindt. Vooral als dat verzonnen verhaal klopt met bepaalde ideeën die degene waartegen je confabuleert al langer had. Of dat iemand medelijden met je krijgt. Wie een beetje volgt wat er bijvoorbeeld allemaal rond Donald Trump gebeurt ziet bij hem dat ‘confabuleren’ in volle gang, zonder dat er sprake is van een (diagnose van) een ziekte. Het is gewoon Trump.

Zo vertelde iemand mij ooit, vanuit de wetenschap dat ik die persoon waarover het ging niet echt sympathiek vond, dat een bepaald familielid “niet te vertrouwen is en geld van die persoon steelt”. Ik geloofde dat wel een beetje. En kwam er een poos later achter dat tegen dat familielid over mij precies hetzelfde werd gezegd. Wat zeker niet waar is. En door dat familielid helemaal werd geloofd. En helaas ook door dat familielid aan anderen werd doorverteld. Uit deze wijze levensles leerde ik dat bij sommige mensen confabuleren blijkbaar een onderdeel van hun persoonlijkheid is. In ieder geval tot het standaard gedrag van die persoon behoort. En nee, dat is geen mooie eigenschap. En dat ik die persoon blind geloofde is dom en ook niet aardig naar degene toe waarover het ging. Ik had me natuurlijk meteen af moeten vragen waarom die persoon me dat vertelde en dat rechtstreeks zo moeten vragen. En als de conclusie is dat het nergens anders om gaat dan zichzelf als slachtoffer neer te zetten en medelijden op te wekken dan, zo heb ik hiervan geleerd, moet ik hele grote vraagtekens zetten bij dergelijke beweringen. Althans, het zou geen automatische negatieve gevolgen moeten hebben voor mijn mening over en mijn relatie met die persoon waarover wordt ‘geconfabuleert’. En het er met die persoon over hebben zou zeker ook geholpen kunnen hebben om de negatieve spiraal te doorbreken. Ik zeg er wel meteen bij dat ik de bewering over het familielid nooit als vastgestelde waarheid aan anderen heb doorverteld. Dat familielid deed dat helaas wel met de leugen over mij. Dat heeft niets met naïviteit te maken maar gewoon met roddelen, een ander woord voor kwaadspreken over iemand. Voor mij waren de gevolgen van het confabuleren in dit geval groot en negatief.

Er zijn mensen die door fysieke, medische oorzaken onbewust gaan confabuleren. Dan is het een kenmerk van de ziekte die ze hebben of van een syndroom dat ze hebben (zoals Korsakov). En er zijn mensen die al hun hele leven confabuleren als onderdeel van hun persoonlijk gedrag. En die mensen geloven soms zelf hun eigen roddel en kwaadsprekerij. Zoals Trump. Dan is het kwalijk, manipulatief gedrag. Net als roddelen.