Het Gezonde Brein volgens Darwin

Het was Darwin die ons een steekhoudende en wetenschappelijke theorie over het ontstaan en voortbestaan van ‘de soort’ bracht en hij wist het proces van evolutie tot een logisch en overzichtelijk verhaal te smeden. Met zijn invloedrijke publicatie “On the Origin of Species” zette Darwin zowel de wetenschappelijke als de religieuse wereld op zijn kop.
Uit het Darwinisme volgen bepaalde biologische principes. Zoals bijvoorbeeld dat de ontwikkeling van vleugels-met-veren niet alleen een gevolg is van de behoefte of noodzaak om te (kunnen) vliegen maar ook dat die vleugels-met-veren daar dan ook wel voor gebruikt moeten (blijven) worden. Want het vogeltje dat zijn vleugels-met-veren niet daadwerkelijk gebruikt om te vliegen redt het op de lange termijn niet als vogel. Ik noem als voorbeeld de inmiddels uitgestorven Walghvogel. Ofwel: de Dodo.

Laten we nu eens naar ons brein kijken door de bril van de evolutie. Je zou kunnen zeggen dat het grootste onderscheid tussen onze verre voorouders en de moderne mens het vermogen is om op een innovatieve en specifieke manier nieuwe reacties te kunnen genereren op zeer diverse maar specifieke veranderende omstandigheden. Precies daarvoor ontwikkelde de homo sapiens bovenop de hersenstam en het limbische systeem de neocortex. Al lang geleden gaf Paul D. MacLean met zijn boek ‘The Triune Brain in Evolution’ aan dat het nieuwste, ‘menselijke’ deel van ons brein, die neocortex dus, een noodzakelijke aanpassing was om de evolutionaire noodzaken van abstract denken, van verbeelding en van bewustzijn te dienen. Deze vermogens staan immers haaks op ons ‘oude’ brein dat toegerust was, en is, voor voorspelbaar en ‘automatisch’, vooraf bepaald (geprogrammeerd) ‘standaard’ en meestal onbewust gedrag.

Maar wat nu als we dat evolutionair nieuwe deel van ons brein helemaal niet gebruiken voor innovatief, creatief, op het hier en nu gericht specifiek en bewust ‘denken’ dat dient om tot responsief gedrag gericht op persoonlijk overleven te komen? Zoals de Dodo zijn nieuwe vleugels-met-veren niet (meer) gebruikte om te vliegen? Als we dat nieuwe deel van het brein gebruiken als een verlengstuk van ons oude brein en er dus ook voorspelbaar en ‘automatisch’, vooraf bepaald (geprogrammeerd) ‘standaard’ en meestal onbewust gedrag mee gaan aansturen. Tja, dan komt het hersenprincipe van Professor Swaab om de hoek: “Use It or Lose It” en dan leren we langzaam maar zeker af om innovatief, creatief, op het hier en nu gericht specifiek en bewust te ‘denken’ zoals de Dodo afleerde om te kunnen vliegen. En in het geval van ons brein leidt dit totaal verkeerd gebruik van ons hogere denkvermogen, van onze neocortex, tot een zeer ernstig vergrote kans op verlies van allerlei cognitieve vermogens en (dus) op het ontwikkelen van dementie…

Het principe dat een evolutionaire ontwikkeling van iets het gevolg is van een overlevingsbehoefte daaraan is door Dr. Leon C. Megginson in 1963 onnavolgbaar verwoordt: “Het is niet de sterkste van de soort die overleeft, ook niet de meest intelligente, maar degene die het meest responsief is op verandering zal overleven.” Nee, dat waren niet de woorden van Darwin (wat de meeste mensen denken) maar het was wel de conclusie van Megginson op het meesterwerk van Darwin. Zoals ik in mijn lezingen over preventie van dementie ook altijd zeg komt er naast het verkeerde gebruik van onze neocortex nog een ziekteverwekkend element bij: “De grootste tekortkoming van de mens is dat, terwijl dieren overleven door zich aan te passen aan hun omgeving, de mens zijn omgeving aanpast aan zijn ego.” en dat staat ook haaks op de lessen die uit de evolutie getrokken moeten worden; de evolutionaire principes!