Afscheid van mijn moeder

Het kleine toespraakje dat ik op dinsdag 26 augustus om 10 uur heb gehouden tijdens de crematieplechtigheid voor mijn overleden moeder.
__________________________________________________

Lieve mensen,

Aan José heb ik beloofd dat ik het vandaag een beetje luchtig zou houden dus wil ik het met jullie hebben over de erfenis van mijn moeder.

Ik bedoel: ik wil graag met jullie delen wat mijn moeder, volgens mij persoonlijk, in de afgelopen 90 jaar voor verschil heeft gemaakt in mijn, in het leven. Hoe de vrouw, echtgenote, moeder, dochter, oma, zus, grootmoeder, vriendin; hoe de mens Dora Tax de wereld een beetje beter en mooier heeft achtergelaten dan toen ze hier ruim 90 jaar geleden kwam.

Een paar jaar geleden is ‘het levensverhaal’ van mijn moeder opgeschreven; opgetekend uit haar eigen mond! Uit dat levensverhaal nu toch eerst even, sorry, een ernstige noot: ik vermoed onder zware druk heeft ze in dat levensverhaal namelijk bepaalde zaken toegegeven die toch, zeker voor mij, een heftige teleurstelling zijn. Zo geeft mijn moeder toe dat ze op de lagere school vaak strafwerk heeft gehad. Dat is niet best dus. Ze zat namelijk altijd maar wat te dromen en kon haar aandacht moeilijk bij de ongetwijfeld zeer boeiende lessen houden. Terwijl ze ongetwijfeld een zeer charismatische juf of meester had. Dus terecht: strafwerk. Heftig. Maar dat is helaas nog niet alles: ze heeft ook toegegeven dat ze de handtekeningen van haar ouders crimineel vervalste zodat ze thuis niet hoefde te vertellen als ze alwéér strafwerk had.

Ik vindt dat een heerlijk waargebeurd verhaal.

Ik ben serieus heel blij met dat hele ‘levensverhaal’ omdat ik er dingen over mijn moeder uit leer die heel essentieel voor haar, en voor haar hele leven zijn. Bijvoorbeeld dat ze vanwege haar slechte gezondheid tijdens haar lagere schooltijd niet naar het vervolg­onderwijs mocht. Maar dat ze vanuit zichzelf altijd zich verder heeft gebracht; ze was nieuwsgierig en wilde bijblijven en doorleren. Ze was vooral geïnteresseerd in de natuur. En dat klopt weer helemaal met wat ze deed, met wat iedereen haar ook zag doen tot en met heel kort geleden.

En ik heb nu zwart op wit staan dat mijn moeder ‘de tweeling’ het mooiste cadeau vond dat ze ooit heeft gekregen. Ik begrijp dat natuurlijk heel goed. En ook vond ze dat ‘de oudste’, José, een heel zacht karakter heeft en erg lief is. En ja, dat klopt ook helemaal.

Maar waar ze over zichzelf heel erg trots was is dat ze alles durfde te zeggen en eerlijk durfde te zijn. En dat ze niet wilde roddelen maar liever rechtstreeks tegen de persoon zelf zei hoe ze over ze dacht. Dat zijn verdomd mooie eigenschappen. En heel indrukwekkend, zeker in de context van haar tijd. En daar ben ik ook heel erg trots op bij mijn moeder. Daarin is ze voor mij een groot voorbeeld.

Wat ik me van mijn eigen jeugd tot nu toe als een rode draad herinner is dat mijn moeder wilde dat ik, dat zijzelf, dat iedereen; dat ‘we anderen accepteren voor wie ze zijn’. Zonder meteen te oordelen, te veroordelen. Ze zei dat zelf zo: “verdraag dat anderen anders zijn” en dat is zeker een houding en les geweest die ze in haar hele leven geprobeerd heeft zelf toe te passen en waarmee ze de wereld een stukje beter, aardiger, vriendelijker en menselijker heeft gemaakt. En ik werk er nog dagelijks aan, wat zeg ik: ik worstel er nog dagelijks mee, om mijn best te doen haar goede voorbeeld en haar levensles “verdraag dat anderen anders zijn” op een goede en menselijke manier in mijn eigen dagelijkse leven toe te passen. Helaas struikel ik nog regelmatig.

Waar ik mijn moeder het meest dankbaar voor ben is dat zij altijd, altijd haar best deed. En meer dan je best doen kan niemand ooit. In alle menselijke beperkingen die ieder van ons heeft deed zij altijd haar allerbest. En zo kijk ik ook terug op haar leven. En zo kijk ik terug op mijn jeugd. En ik heb van haar meegekregen om ook zo naar anderen te willen kijken. Het is immers heel simpel om kritiek te hebben op anderen, om te zien waar anderen ‘het verkeerd doen’ en om jezelf beter te vinden. Ikzelf lijk daar een talent voor te hebben. Maar waar het volgens mijn moeder werkelijk om gaat is dat je ook ziet en accepteert dat die anderen anders zijn en dat je het ziet en erkent wanneer die anderen hun best doen. Meer niet. Dat is een hele rijke levensles die mijn moeder verkondigde en 90 jaar lang in de praktijk probeerde te brengen. En dat is een hele mooie erfenis. Voor mij is dat haar erfenis.

Ik heb me regelmatig afgevraagd hoe dat zou zijn als mijn moeder er niet meer was. Ook al liep ik de deur zeker niet plat bij haar, als kind, ook als intussen ietsje ouder geworden kind, weet je dat je moeder er gewoon altijd is. In Bilthoven dus. En nu niet meer.

Maar ik wil nog steeds niet weten hoe dat is als mijn moeder er niet meer is. Want vandaag wil ik geen afscheid nemen van mijn moeder, ik wil alleen maar afscheid nemen van haar achtergelaten lege omhulsel dat voor haar geen nut meer heeft…

Dus, ook al voelt dat heel anders: mijn moeder is vorige week zondag verhuisd. Haar nieuwe vaste adres weet ik niet zeker, maar wel dat ze dus nog steeds gewoon ‘er’ is…  bijvoorbeeld dat ze steeds dáár is waar er aan haar gedacht wordt. En dat ze dus vanmiddag in den Bosch zal zijn. En dat ze waarschijnlijk voortaan minstens elke woensdag gewoon bij José is. Dat zijn troostrijke gedachten, en ik denk echt dat ze in de kern kloppen. En vandaag, ook al voelt dat misschien niet zo, is ze gewoon ook hier ‘ergens’ om samen met ons afscheid te nemen van haar na 90 jaar onbewoonbaar verklaarde, en nu dus leegstaande, menselijke woning. Dat is alles waarvan ik afscheid neem vandaag en daar kan ik wel mee leven.